آریازند  جایگاه مدیریت دانش در تصمیم گیری های مدیران مدارس...
67
مقدمه
با توجه به اینکه تصمیمات مدیران مدارس بازندگی و
سرنوشت دانش آموزان ارتباط مستقیم داشته و ب ا آینده
میهن عزیزمان عجین م ی باشد، اگر این تصمیمات صحیح
وسنجیده اتخاذ شوند، آینده روشن و درخشانی در پیش رو
خواهیم داشت و در غیر این صورت مشکلات عدید ه ای از
جمله مشکلات زیر را در پی خواهد داشت:
تباه کردن زندگی یک یا چند انسان (دانش آموز)، تحویل
عناصر مضر و نامطلوب به جامعه، عامل ترک تحصیل و
تغییر سرنوشت دانش آموز، عامل افت تحصیلی و مشکلات
اجتماعی، بروز مشکلات روحی وروانی در دانش آموزان، بروز
مشکلات اداری و تاخیر در انجام امور مربوطه، از بین بردن
انگیزه دبیران و کادر اجرائی مدرسه ، ایجاد تعارض بین کادر
اداری و آموزشی مدرسه، عدم برقراری ارتباط مناسب با
اولیاء دانش آموزان، جبهه گیری و ایجاد مشکلات رفتاری در
دانش آموزان و اولیاء ایشان، عدم آرامش و امنیت فکری
دانش آموزان خوب و سالم در مدرسه.
با توجه به اینکه دانش از داده ه ا و اطلاعات نشأت
گرفته و بدنه کلی مهارت هایی است که افراد برای حل
مسائل به کار می برند و آمیز ه ای از تجربیات، ارزش ها،
اطلاعات موجود و نگر ش های کارشناسی نظام یافته اس ت
که چارچوبی برای ارزشیابی و بهره مندی از تجربیات و
اطلاعات جدید ایجاد می کند و اطلاعات و داد ههای
ناخواسته را کنار می گذارد و به طور کلی نحوه مطلوب
انجام کار ر ا می نمایاند. بنابراین ضروری است برای موفقیت
سازمانها، به خصوص سازمان های آموزشی که درگیر
تحولات و دگرگونی های روز می باشند ، دانش روز و مدیریت
دانش در رأس برنامه های سازمان مورد توجه قرار گیرد.
زمانی که در زمینه مسائل آموزشی و تربیتی
آموزشگاهی مشکلاتی ایجاد می گردد و مدیر مدرسه برای
آن ها راه حلی می یابد و به تجربه ای می رسد که این تجربه
معمولاً در ذهن او باقی خواهد ماند و ممکن است تا زمان
رفتن این فرد از مدرسه مورد استفاده مجدد قرار نگیرد و به
هنگام رفتن مدیر و بروز مجدد این مشکل باید زمان زیادی
برای حل مجدد آن صرف گردد و عواقب ناشی از
تصمیم گیری اشتباه را پذیرا باشیم ، اما اگر این تجارب را به
اشتراک گذاشته و ثبت کنیم این تجارب به دانش تبدیل
می شوند و در نتیجه سرعت کار افزایش می یابد و متعاقبا زمان و هزینه اتلاف شده را کاهش داده و ممکن است از
بروز مشکل مشابه پیشگیری شود.
متأسفانه در کشور ما حل مشکلات اکثرا با روش سعی
و خطا همراه بوده و کمتر سعی شد ه تا از دان ش های به
دست آمده استفاده گردد. از دیدگاه تی، استوارت سرمایه
خرد و دانش، سرمایه واقعی سازمان محسوب می شود.
مدیریت دانش مبحثی است که به تازگی وارد مباحث
مدیریت معاصر گردیده و هنوز تعریف مشخص و روشنی
که مورد پذیرش و اجماع هم ه اندیشمندان باشد، ند ارد.
طبق گفته حرف ه ای های صنعت دانش ما شانس این را داریم
که با نشان دادن تخیلات، فلسفه علمی خویش، ابداعات ،
انعطاف پذیری و دورنمای استراتژیک در این محیط متغیر
موفق باشیم.
هدف اصلی این تحقیق شامل بررسی ت أثیرات مدیریت
دانش در تصمیم گیری های اداری و آموزشی مد یران مدارس
آموزش و پرورش شهر تهران بوده و اهداف فرعی آن شامل :
بررسی تصمیمات اتخاذ شده توسط مدیران مدارس مذکور،
بررسی میزان علمی و به روز بودن تصمیمات اتخاذ شده
توسط مدیران مدارس فوق، میزان ت أثیر تصمی م گیری
مدیران فوق در امر تعلیم و تربیت دانش آموزان، ت أثیر
مدیریت دانش و سازما ن های یادگیرنده در
تصمیم گیری های مدیران مذکور و ارائه راهکارهای مناسب
برای اتخاذ تصمیم بهینه می باشد.
مدیریت دانش : نقش دانش به عنوان گران بهاترین
سرمایه هر سازمان طی دهه اخیر بسیار بیشتر شده است و
موفق ترین سازما ن ها و شرکت ها در دنیا شرکت هایی
هستند که از گنج های نهفته در اذهان کارکنان خویش بهره
بالاتری ببرند مانند شرکت های ساپ، تولید کننده نرم افزار
که در سرمایه گذاری بازار بورس و لکس واگن را پشت
سرگذاشته ی ا شرکت اینترنتی نت اسکیپ که از اپل پیشی
گرفته و یا مایکروسافت 1 متفکرترین کارخا نه که شرکت های
عظیمی مانند بوئینگ و کداک ر ا به حاشیه رانده (مدیریت
.( دانش – گیلبرت پروست، علی حسین خواه، ص 12
1. Microsoft
Archive of SID
www.SID.ir
(پژوهشگر) فصلنامه مدیریت، سال هفتم، شماره 17 ، بهار 1389
68
در حال حاضر ، بیشتر ارزش افزوده به دست آمده
توسط سازمان ها ب ه وسیله دانش است نه تجهیزات و
امکانات مادی چنانکه چارلز هندی 1 نظریه پرداز پیشروی
مدیریت اعتقاد دارد که ما هم اکنون در مرحله ای هستیم
که ارزش سرمایه فکری شرکت اغلب چندین برابر دارائی
.( مادی آن است (مدیریت دانش – گیلبرت پروست ص 13
بنابراین مدیریت دانش یا هنر ایجاد ارزش افزوده از این
سرمایه ناملموس به عنوان یک پارامتر بسیار تأثیر گذار از
اهمیت و ارزش ویژه ای برخوردار است.
دانش بدنه کلی یادگیری و مهار تهایی است که افراد
(نه ماشین ها) برای حل مسائل به کار می برند (مدیریت
.( دانش، گیلبرت پروست، ص 7
دانش فقط داده یا اطلاعات نیست و با وجود اینکه
ساختار دانش از هر دو عامل مذکور نش أت می گیرد ولی
تفاوت آ نها اجباراً ماهوی نیست . دانش تنها منبعی است که
هر چقدر بیشتر بهره برداری گردد و مورد استفاده واقع
شود بیشتر افزایش می یابد (مدیریت دانش ، گیلبرت
.( پروست، ص 13
رایج ترین تقسیم بندی دانش تقسیم بندی به دو بخش
ضمنی و صریح است . دانش ضمنی دانشی است که از راه
تجربه و یادگیری عملی به دست می آید که اولین بار مایکل
پولانی در سال 1948 به آن پرداخت این دانش شامل
کدگذاری نمی شود ، این دانش ، دانش نانوشته سازمان
می باشد که بیانگر میزان تجربه و مهارت کارکنان می باشد .
که پولانی در این زمینه می گوید (بیشتر از آنچه که
می توانیم بیان کنیم می دانیم). با این وجود دراکر تنها راه
یادگیری دانش ضمنی را تجربه و شاگردی کردن می داند ت ا
بدانیم چگونه کاری را به نحو مطلوب انجام دهیم.
در برابر دانش ضمنی ، دانش صریح وجود دارد که دارای
قابلیت کد گذاری و تبیین از راه گویش می باشد و این دانش
سهولت زیادی در برقراری ارتباط از طریق گویش دارد، که
کدگذای انجام شده ممکن است در قالب،کلمات، اعداد و یا
نمادها باشد مانند نمادهای استفاده شده در دستگاه های
نت موسیقی.
ابتدایی ترین تعریف مدیریت دانش عبارت است از یافتن
1. Charles Handy
راهی برای خلق، شناسایی، کشف ، توزیع و انتق ال دانش
سازمانی به افراد نیازمند آن.
بات، مدیریت دانش را فرایند ایجاد ، تایید ، ارائه ، توزیع و
کاربرد دانش می داند.
سوکومارو می گوید: مدیریت دانش حرفه ای است که
هدف آن مهار و به کارگیری دانش و اطلاعات و دسترسی
بی کم و کاست به آن برای همه کارکنان در یک سازمان
است، با این هدف که آنها کارشان را بهتر انجام دهند.
رویکرد مدیریت دانش از سال 1990 در راس مطالب
مدیریت قرار گرفت و در واقع مدیریت دانش از صدها سال
پیش که مالکان شرکت های فامیلی و پیشه وران زبده
تجربیات حرفه ای خویش را به فرزندان و شاگردان خود
انتقال م ی دادند، وجود داشته اما در دهه اخیر تعاریف ،
دسته بندی و مدل های متفاوتی در ارتباط ب ا آن مطرح شده
است.
2000 ) مدیریت دانش را یک رویکرد ) بارون 2
نظام یافته و یکپارچه جهت شناخت ، استفاده و سهیم شدن
در تجارب و تخصص های موجود مدون و نامدون در سازمان
می داند.
تیلور ( 2000 )، مدیریت دانش را یک جنبش و حرکت
می داند که عصر آینده را تسخیر خواهد کرد.
برادوک ( 2001 )، مدیریت دانش را استفاده کاربردی از
یک سلسله مفاهیم و چارچوب های علمی می داند.
هانسن، نوریا وتایزنی به مطالعه اقدامات مدیریت دانش
در شرکت های مشاوره ای پرداختند ، ز یرا دانش سرمایه
اصلی مشاوران بوده و این شرک ت ها در زمره اولین
شرکت هایی بودند که به مدیریت دانش توجه نموده و در
این زمینه سرمایه گذاری های کلانی انجام داده بودند.
هانسن و همکارانش دریافتند مشاوران یک روش
مشابهی را برای مدیریت دانش تعقیب نمی کنند، بلکه از دو
استراتژی متفاوت در این زمینه استفاده می کنند که
عبارت اند از: 1- استراتژی کدگذاری : این استراتژی مبتنی
بر کدگذاری کامپیوتری است، دانش در پایگاه اطلاعاتی
ذخیره و به رمز در آورده می شود تا افراد سازمان بتوانند در
موقع لزوم به سرعت به این اطلاعات دسترسی یابن د و آن را
2. Barron
Archive of SID
www.SID.ir
آریازند  جایگاه مدیریت دانش در تصمیم گیری های مدیران مدارس...
69
مورد استفاده قرار دهند . 2- استراتژی شخصی سازی : بر
عکس شرکت های کد گذار، شرکت ه ای مشاوره ای بر
استراتژی شخصی سازی تأکید دارند.
این شرکت ها به استراتژی گفتگو بین افراد تأکید دارند
نه موضوعات دانش در پایگاه اطلاعاتی . در این شیوه،
دانشی که کد گذاری نشده و یا امکان کدگذاری آن وجود
ندارد در جلسات طوفان فکری و گفتگوی فرد با فرد م ا بین
افراد رد و بدل می گردد . در این استراتژی ، مشاوران به
صورت دسته جمعی به مشکل برگشته و با مورد توجه قرار
دادن آن بینش عمی ق تری را نسبت به مشکل به دست
می آورند. به طور کلی در ا ین استراتژی دانش با افرادی که
در توسعه آن دخیل اند مرتبط بوده و افراد در ارتباط با
یکدیگر از آن اطلاعات بهره مند می شوند.
مدل سنگ بنای فرآیند دان ش : این مدل که در
شکل 1 نمایش داده شده است شامل موارد ذیل می باشد:
تعیین هدف های دانش : اهداف مدیریت دانش باید از
هدف های اصلی سازمان نشات گرفته و در دو سطح
استراتژیک و عملیاتی مشخص شوند . در سطح استراتژیک،
باید تبدیل و نگهداری سازمان بر اساس مدیریت دانش و
ایجاد فرهنگ و سیاست های لازم در این زمینه انجام پذیرد
و در سطح عملیاتی باید با توجه به اهداف، شیوه شناسایی ،
استفاده، توزیع ، کاربرد و نگهداری دانش تعیین گردد و
برنامه ریزی لازم برای دستیابی به آنها در زمان تعیین شده
انجام پذیرفته و به مرحله اجرا درآید . شناسایی دانش :
بسیاری از سازمان ها به خاطر عدم آشنایی با دانش خویش
در تصمیم گیری و هدف گذاری ب ا مشکل مواجه می شوند لذا
باید شناسایی منابع دانش درون و بیرون سازمان به صورت
توأمان انجام پذیرد .کسب دانش : باید دانش را از بازار
داخلی، خارجی و منابع شناسایی شده به دست آورد .
توسعه دانش : با توجه به مبناهای موجود باید دانش خویش
را توسعه دهیم که این امر شامل توسعه قابلیت، محصول ،
ایده های جدید ، فرآینده ا و.... می باشد. تسهیم دانش : شامل
چگونگی تسهیم دانش موجود ، انتقال آن به محل مناسب و
مورد نیاز، چگونگی انتقال دانش به گونه ای که قابل
دسترسی و استفاده در سازمان باشد و چگونگی انتقال
دانش از دانش سازمانی از جمله مواردی هستند که در
ادامه کار مدیریت دانش مد نظر قرار می گیرند.
نگهداری دانش : این بخش شامل ذخیره، حفظ و به روز
کردن دانش می باشد . ارزیابی دانش : ارزیابی چگونگی
رسیدن به اهداف تعیین شده و استفاده از نتایج آن به
عنوان بازخور برای تعیین و یا اصلاح هدف.
شکل ( 1): نمودار مدل سنگ بنای فرایند دانش
در عصر حاضر پارادایم دهه گذشته که گفته می شد
دانش قدرت است به پارادای م به اشتراک گذاشتن قدرت
دانش تبدیل شده است و مفهوم این مطلب که خلق دانش
به تنهایی باعث ایجاد قدرت نخواهد شد کاملا درک شده
است.
برخی از آثار و نتایج متعاقب مدیریت دانش به شرح زیر
است:
-1 صرفه جویی و کارایی : شامل انجام صحیح و کارآمد
فرآیندها و عدم نیاز به باز آفرینی را ههای انجام کار
-2 فرصت های جدید: تعیین بازارها و فرص تهای جدید
-3 تغییر و نوآوری: سازمان مورد نظر تغییرات را
شناسایی کرده و نسبت به آنها واکنش صحیح نشان داده و
تغییرات لازم را به موقع در سطح سازمان خویش اعمال
نماید.
-4 به کارگیری بهتر نیروی انسانی : بهره برداری بهتر و
کاراتر از منابع انسانی خود
-5 افزایش سرعت فرآیند : مدیریت دانش به سازمان
کمک م ی کند تا چرخه زمانی را کاهش داده و فرآیند را
کوتاه کند (با حذف تأخیره ای ناشی از بازآفرینی راه ح له ا
Archive of SID
www.SID.ir
(پژوهشگر) فصلنامه مدیریت، سال هفتم، شماره 17 ، بهار 1389
70
و دانش مشروح فرآیندها)
-6 تداوم : مدیریت دانش ، ساز و کار مناسبی برای
انتقال دانش از کارکنان با تجربه به کارکنان جدید جهت
حفظ تداوم کار می باشد.
تصمیم گیری مدیران مدارس آموزش و
پرورش
الف)مدیران واحدهای آموزش ی :مدیران مدارس یا
واحدهای آموزشی (آموزشگاه های) دولتی با معرفی
کارشناسان مسئول مقاطع ابتدایی، راهنمایی ی ا متوسطه در
مقطع خویش و تایید معاونت آموزش عمومی و در مدارس
غیرانتفاعی ب ا معرفی صاحب امتیاز مدرسه به کارشناس
مدارس غیرانتفاعی و تأیید ایشان و معاونت مربوطه انتصاب
می گردند که این معرفی باید از میان افراد واجد شرایط
باشد به عنوان مثال در مدارس دولتی باید فرد معرفی شده،
کارمند رسمی آموزش و پرورش، متأهل و متعهد باشد و
دوره های آموزش ضمن خدمت مربوطه را نیز در ابتدای کار
سپری کند و در مدارس غیر انتفاعی نیز مدیر باید دارای
سوابق کارهای فرهنگی، متاهل و واجد شرایط باشد.
ب)مسئولیت واحدهای آموزش ی : مسئولیت اداره
واحد آموزشی و اجرای قوانین و مقررات مصوبه آموزش و
پرورش و عمل به شیوه نامه ه ای ارسالی ادارات آموزش و
پروش و اجرای ساعات موظف آموزشی و تدریس دروس
مصوب وزارت آموزش و پرورش و ب ودجه بندی کتب درسی
و برقراری نظم و .... بر عهده مدیر مدرسه می باشد که در
صورت تفویض اختیار، مسئولیت وی سلب نخواهد شد و
باید بر اجرای صحیح امور نظارت و کنترل دقیق داشته
باشد.
انواع تصمیمات مدیران مدارس آموزش و پرورش
تصمیمات مدیران مدارس پیرامون امور دانش آموزان
می تواند در زمینه ها و جنبه های زیر انجام پذیرد:
-1 تصمیمات اداری مدیران - این تصمیمات شامل امور
اداری و ثبت نام و ثبت نمرات از طریق سایت مدرسه و
دادن کد رهگیری به دان شآموزان و صدور کارنامه ی
کامپیوتری دانش آموزان و مکاتبات اداری و رسیدگی به
شیوه نام ه ها و دفاتر آمار و امتحانات و برگزاری جلسات
ماهانه شورای مدرسه و ثبت مصوبات آن
-2 تصمیمات آموزشی -این تصمیمات مربوط به ساعات
آموزشی و تنظیم برنامه آموزش هفتگی دانش آموزان بر
اساس شیوه نامه ه او ساعات و روزهای حضور دبیران ،
کلاس بندی دانش آموزان با استفاده از کامپیوتر مدرسه یا
بر اساس معدل و ...، افزودن مطالب جنبی به دروس مصوب
در صورت لزوم و یا عضویت در طرح های اجتماعی مانند
طرح مهار ت های زندگی، نظارت و برنامه ریزی جهت ارتقاء
کمیت و کیفیت آموزش های تئوری و عملی دروس مختلف ،
تجهیز آزمایشگاه ، کارگاه و رسیدگی به و ضعیت درسی
دانش آموزان و برقراری ارتباط با اولیاء ایشان از طریق
سایت مدرسه و تقویم اجرایی دانش آموزان برای ارتقاء
وضعیت تحصیلی ایشان و برگزاری کلاس فوق برنامه و...
-3 تصمیمات پرورشی ، تربیتی: این تصمیمات پیرامون
رکن تربیت دان ش آموزان اتخاذ می گردد که همانند یک بال
پرواز در کنار بال تعلیم سبب صعود و ارتقا ی دانش آموز
می گردد و از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار می باشد که
شامل برگزاری مراسم صبحگاه، غنی سازی ساعات آموزش
درس پرورشی با استفاده از شیوه نامه ها و سایت پرورشی،
تربیتی و توانایی مربیان متخصص تربیتی در اجر ای فعال،
مشارکتی و کارگاهی کلاس پرورشی، برگزاری مسابقات
فرهنگی، هنری (سرود، تئاتر، خطاطی ، نقاشی ، موسیقی ،
معرق و .... تشویق و تقدیر از دانش آموزان فعال و برگزیده
مسابقات وحیطه های مذهبی ، اعتقادی ، اجتماعی ، تشکیل
بانک جایز ه، برگزاری ارد وها و بازدیدها با انتخاب
مناسب ترین مکان ها با استفاده از شیوه نامه ه ا و سایت
ارودیی آموزش و پرورش و بزرگداشت مناسب تها و ایام ا...،
اجرای مراسم مذهبی و سخنرانی، برگزاری کلاس های انس
با قرآن و تفسیر و شرکت در اجتماعات و مناسبت ه ای
مذهبی و ملی و همای ش های ورزشی و فرهنگی و ایجاد
تشکلات دانش آموزی مانند پیشتازان ، فرزانگان ، هلال احمر ،
بسیج، انجم ن های اسلامی و تشکیل و تقویت گروه ه ای
سرود، تئاتر ، تواشیح ، شعر و ادبی و شورای دانش آموزی و
شهردار مدرسه و ... با استفاده از کتاب راهنمای هر تشکل و
Archive of

نوشته شده توسط علیرضاآریازند در شنبه 91/4/3 و ساعت 12:55 عصر
نظرات دیگران()